Carlos Matute. Achucarro Basque Center for Neuroscience-ko Zuzendari Zientifikoa
«Baklofenoak moteldu egingo du Esklerosi Anizkoitz Primario Progresiboak aurrera egitea»
Azken hamarkadetan egindako ikerketari esker, gaur egun Esklerosi Anizkoitza tratatzeko farmako asko dago. Hala ere, etorkizun handieneko tratamenduetako batzuk, forma progresiboetarako bereziki, litekeena da ez iristea botika berrien bidez, baizik eta merkatuan dauden beste batzuen bidez.
Baklofenoaren kasua da. Muskulu-lasaigarria da, eta espastizitatearen tratamenduan erabiltzen da. Lesio desmielinizatzaileak erremielinizatzeko ahalmena aztertzen ari da gaur egun Achucarro Institutua.
Erakunde horretako Neurobiologia Laborategitik, Carlos Matute katedradunak EA PP moteltzeko bide bat ireki du. «Iritzi baikorra da, baina aldez aurreko ezagutzan oinarrituta», ziurtatu du.
Nola eta zergatik planteatzen dute hipotesi hau: sintoma batzuk tratatzeko erabiltzen den baklofenoak mielina berreskuratzen lagun dezake? Nondik dator ikerketa hau?
Urte asko daramatzagu oligodendrozitoek jasotzen dituzten seinaleak aztertzen, garuneko mielina sintetizatzeko makina molekularrak mobilizatzen dituztenak. Seinale horien artean neurotransmisoreak daude, bereziki GABA. Neurotransmisore hori burmuineko ugarienetakoa da eta oligodendrozitoetan dauden hartzaileak aktibatzen ditu, Achucarroko Neurobiologia Laborategian eta UPV/EHUn aurkitu dugun bezala, eta beste ikertzaile batzuek egiaztatu duten bezala. GABAren errezeptoreak, bereziki GABA-B izenekoak, baklofenoarekin aktibatzen dira. Botika hori klinikan erabiltzen da espastikotasuna tratatzeko, muskulu-erlaxatzaile gisa.
Zer suposatzen du aurkikuntza honek Esklerosi Anizkoitzaren tratamenduan?
Gure aurkikuntzaren garrantzia honetan datza: GABA-B errezeptoreak baklofenoarekin aktibatzeak mielinaren hainbat osagairen sintesia errazten du. Beraz, medikamentu pro-mielinizatzailea da. Gainera, duela gutxi aurkitu dugu baklofenoak lesio desmielinizatzaileen erremielinizazioa errazten duela Esklerosi Anizkoitzaren eredu esperimentaletan. Jakina, aurkikuntza horiek guztiak saguetan eginak daude. Hala ere, lehen aipatu dudan bezala, baklofenoa sendagai ezaguna da giza klinikan, hainbat hamarkadatan erabili baita Esklerosi Anizkoitzaren sintomak tratatzeko, hala nola muskuluen espastizitatea.
Baita Esklerosi Anikoitz Primario Progresiboarentzat ere?
Litekeena da baklofenoak ondorio terapeutikoak izatea EA PPn ere, baina frogatu egin behar dugu. Zailtasuna da ez dagoela eredu onik EA PP aztertzeko, eta, horren ondorioz, azterketak zuzenean egin behar dira pazienteekin egindako entsegu klinikoetan. Nire iritzia galdetzen badidazu, baklofenoak EA PPren progresioa motelduko duela aurreratzen dut. Berriz diot, iritzi baikorra da, baina aldez aurreko ezagutzan oinarritua.
Zein unetan dago ikerketa? Zein dira hurrengo pausoak?
Kontzeptu-probaren azterketa oso aurreratuta dago eta lehenengo emaitzak publikoak dira dagoeneko. Glia aldizkarian agertu ziren pasa den abuztuan (Serrano-Regal, Bayón-Cordero, eta kol). Proiektuaren zuzendaritza Vicky Sánchez-Gómezek eta biok daramagu. Esperimentu gehigarriak egiten ari gara EAren hainbat eredutan, mielina sortzen laguntzeko oligodendrozitoetan baklofenoak sortzen duen seinale-kaskada zehatz-mehatz ezagutzeko. Farmakologikoki maneiatu daitezkeen eta potentzial terapeutikoa duten molekula-diana berriak zehazteko balioko digu horrek. Lan honek denbora beharko du, eta ziurrenik eragin handia izango du Esklerosi Anizkoitzaren tratamenduan.
Beste kasu batzuetan ez bezala, dagoeneko baimenduta dagoen medikamentua da. Horrek esan nahi du erabiltzen hasteko epeak murriztu egingo direla?
Argi eta garbi. Orain dugun informazioarekin entsegu kliniko bat egin daiteke baklofenoaren erabilera terapeutikoa baloratzeko Esklerosi Anizkoitza duten pazienteetan. Sendagai baten, baklofenoaren, birposizionamendu-azterketa bat (“repurposing”) izango litzateke, gaur egun onartuta dagoenaren bestelako tratamendu baterako (EA), muskulu-espastikotasuna. Norabide horretan lan egin dugu, baina ez da erraza. Orain arte, farmazia-konpainiek ez dute interesik erakutsi, neurri handi batean, horrelako entsegu batek izango lukeen konplexutasun ekonomiko-legala dela eta. Pazienteen elkarte gisa mobilizatzea proposatzen dizuet, industria entsegu horren alde presionatzeko. Guk, Neurobiologia Laborategiak, ez dugu ia maniobratzeko gaitasunik gai honetan, baina prest gaude hala eskatzen duten alderdi zientifiko-teknikoetan laguntzeko.
EA Progresiboaren tratamendurako farmakoak garatzen ere ari zarete, zein unetan daude ikerketak?
Bai baklofenoa eta bai ivermektina terapeutikoak dira Esklerosi Anizkoitz sekundario progresiboko animalia-ereduetan. Batez ere fase horretan jarduten duten botikak dira, ez dira immunomodularrak, gaur egun eskuragarri dauden ia tratamendu guztiak bezala. Bestalde, EA primario progresiboko animalia-eredu bat ezartzeko lanean ari gara, paziente-talde hori tratatzeko botikak aurkitzeko proba-banku bat izango dena.
EArekin zerikusia duten beste zein ikerketa dituzue abian Achucarron?
Lanean denbora bat daramagun lan-ildo berritzaile batek mielina du ardatz, axoiaren euskarri metabolikorako garraiatzaile gisa. Hori aspalditik egiten da. Berritasuna, gure aldetik da ebidentzia dugula mielina bera dela axoia elikatzen duena, eta axoia EAn desmielinizatzen denean, “ahuleziaz hiltzen dela”. Energia-iturri hori lehengoratzea funtsezkoa da kalte axonala eta garuneko atrofia saihesteko. Arazo hori ‘myelin boosters’ deitzen dugunarekin konpon dezaketen ideiak lantzen ari gara.
