Zer da PIRA Esklerosi Anizkoitzaz ari garenean?
PIRA Progression Independent of Relapse Activity ingelesezko esaldiaren inizialak dira, hau da, agerraldiarekiko edo birgaixotzearekiko progresio independentea. Horrekin, Esklerosi Anizkoitza duten pertsona batzuek pairatzen dituzten sintoma neurologikoen edo desgaitasunaren agerpena eta okertzea (progresioa) adierazten da, agerraldi baten ondorio ez dena. Narriadura hori oso modu aldakorrean ager daiteke: gaitasun motorrak, orekak eta esfinterren kontrolak okerrera egitea, mina areagotzea, ikusmen-zolitasuna edo funtzio kognitiboak galtzea, edo nekea okertzea, besteak beste. Sintoma bakar batek edo aldi berean batzuk egin dezakete okerrera.
Desgaitasun neurologikoa Esklerosi Anizkoitzean
Esklerosi Anizkoitzaren desgaitasun neurologikoa sintoma neurologiko iraunkorrak dira, eta eguneroko bizitzako jardueren garapen normala mugatzen eta zailtzen dute. Errealitate horrek Esklerosi Anizkoitza duten pertsona askori eragiten die gaixotasunean zehar.
Desgaitasun hori Esklerosi Anizkoitzaren eboluzio-forma guztietan eta bere garapenaren edozein unetan ager daiteke. Hainbat mota daude:
- Pazientea erabat osatzen ez den agerraldi baten ondorioz sortzen den desgaitasuna, Esklerosi Anizkoitz-Errepikari-Atzerakariaren (EAEA) ezaugarria.
- Agerraldi baten ondoren agertu ez den desgaitasun neurologiko mailakatua eta progresiboa, Esklerosi Anizkoitz Primario Progresiboarekin (EAPP) eta Esklerosi Anizkoitz Sekundarioa Progresiboarekin (EASP) berez lotzen dena.
Esklerosi Anizkoitza duten pertsona gehienetan (%90), gaixotasuna modu errepikari-atzerakariarekin agertzen da, birgaixotze edo agerraldi moduan (sintoma neurologikoak), eta ustekabean eta azkar agertzen dira tarteka, larritasun aldakorrekin, eta pertsona horietatik erabat osatu daiteke edo ez.
EAPPn, gaixotasunaren hasieratik, pazienteak okerrera egiten du pixkanaka, eta ez du agerraldirik izaten. Hori EA duten pertsona guztien % 10 inguru da.
PIRA goiz detektatzea
EMSPn, urteetan zehar eboluzio-forma errepikari-atzerakaria izan zuten pazienteak sintoma neurologikoen pixkanakako okertzea, ez-akutua, nabaritzen hasi ziren, eta aldi berean, agerraldiak gutxitu egin ziren eta agertzeari utzi ere egin zioten.
Uste genuen Esklerosi Anizkoitzaren EAPP eta EASPren forma horietan gertatzen zela PIRA edo agerraldiarekiko independentea den desgaitasunaren progresioa.
Hala ere, azken urteetan, ikerketa ugarik frogatu dute aurretiazko agerraldi batekiko (PIRA) progresio ez-sekundarioa ez dela EAPP eta EASP formena soilik, baizik eta EAEA duten pertsonengan ere gerta daitekeela, baita gaixotasunaren hasierako faseetan ere.
Progresio hori detektatzea zaila izan daiteke, agerraldiak dituzten pertsona askok oker interpreta dezaketelako agerraldi baten sekundario gisa bizi izan duten txarrera egitea. Neurologoak ere zailtasunak izan ditzake PIRA gertaera bat progresio sekundario batetik edo agerraldi batetik bereizteko.
Beste batzuetan, desgaitasuna, okerrera egite neurologikoa oso leuna da, eta oso epe luzera ezartzen da. Kasu honetan, ez pertsonak eta ez medikuak ez dute detektatzen. ‘Progresio isila’ deitzen duguna da.
Agerraldiarekiko progresio independentea (PIRA) ere ez da erraz hautematen erresonantzia magnetiko konbentzionalarekin; izan ere, gaixotasunaren jarraipenean egiten diren ohiko azterketek askotan ez dute aldaketarik hautematen, hau da, lesio berririk, eta segurtasun- eta egonkortasun-sentsazio faltsua ematen digute, pazientea okerrera doan arren.
Gaixotasunaren lehen urteetan agerraldi baten progresio ez-sekundarioak (PIRA) okerrera egiteak nabarmen handitzen du epe luzera desgaitasun handia izateko arriskua, hori jasan ez duten pertsonekin alderatuta. Horregatik da garrantzitsua gertaera horien detekzio goiztiarra hobetzea.
Ikerketarako erronka
Azken urteotan, aurrerapen handia izan da Esklerosi Anizkoitzaren tratamenduan; farmako berriak agertu dira, geroz eta eraginkorragoak, gaixotasunaren kontrol egokia lortzeko.
Gaur egun ditugun sendagai guztiekin, nabarmen lortzen da gure pazienteei egiten dizkiegun erresonantzia magnetikoetan detektatzen diren agerraldi kopurua eta lesio berriak murriztea.
Esklerosi Anizkoitzerako onartutako tratamenduen eraginkortasuna, ordea, txikiagoa da agerraldi batekiko sekundarioa ez den desgaitasunaren progresioa murrizteko. Agerraldi baten ondorengo desgaitasunaren progresioa askoz gehiago murrizten dute, agerraldi kopurua asko murrizten baita, baina agerraldiarekin lotuta ez dagoen progresioa (PIRA) ez dute murrizten edo askoz modu diskretuagoan murrizten dute.
Horregatik, tratamenduak eraginkorragoak dira EAEAn, pertsona gazteetan eta gaixotasunaren lehen faseetan, agerraldiak nagusitzen direnean. Eta eraginkortasuna galtzen dute pertsona zaharragoetan edota gaixotasuna agertu zenetik urte asko daramatzanetan. Pertsona horietan, agerraldiak askoz gutxiagotan izaten dira edo bat ere ez, eta agerraldiarekiko independentea den progresioa da ia bakarrik desgaitasun neurologikoa sortzen duena. Egoera hau gertatzen da EASP eta EAPPn. Hortik dator tratamendu goiztiarraren eta eskalatu terapeutikoaren garrantzia, gaixotasunaren kontrol egokia lortzen ez bada epe luzerako desgaitasun-probabilitatea mugatzeko.
Esklerosi Anizkoitzari buruzko ikerketak datozen urteetan izango duen erronkarik garrantzitsuena izango da desgaitasunaren progresioa eragiten duten mekanismoen ezagutzan aurrera egitea, goiz detektatzea eta, batez ere, goiz eta modu iraunkorrean geldiaraziko duten sendagaiak lortzea.
Autorea: José Luis Sánchez Menoyo. Galdakao Ospitaleko Neurologoa
